I prije nego što je jučer došao na saslušanje u Evropski parlament, oko Olivera Varheljija, potencijalnog komesara Evropske unije za proširenje i susjedstvo, bilo je mnogo nedoumica.

Zapravo, niko nije sporio njegove lične kvalitete, od obrazovanja, preko poznavanja EU i regiona imajući u vidu da je tri godine bio ambasador svoje zemlje u EU, ali jeste to što dolazi iz Mađarske, a možda i više od toga to što ga je predložio premijer ove zemlje Viktor Orban, ne naročito omiljen u evropskim krugovima, javlja DW.

Varhelji je, inače, drugi po redu političar iz Mađarske koji je kandidat za ovu funkciju, nakon što je prije nešto više od mjesec, nakon saslušanja, odbijena kandidatura Lasla Tročanjija zbog sukoba interesa.

Hoće li Varhelji dobiti zeleno svijetlo, ili će novi kandidat ući u igru, znat će se 21. novembra, rok do kada bi trebalo pregledati i njegove odgovore na dodatna pitanja koja je u obavezi da evroposlanicima dostavi do ponedjeljka u podne.

Kako piše DW, već prilikom objavljivanja raspodjele resora u novoj Evropskoj komisiji, na račun imenovane predsjednice Evropske komisije Ursule fon der Lajen (Von der Leyen) stiglo je mnoštvo kritika zbog toga što je oblast susjedstva i proširenja namijenila kandidatu iz Mađarske.

Zabrinutost poznavalaca evropskih prilika dolazila je iz konstatacije da se time proširenje "daje Orbanu u ruke".

Godinama unazad EU i njene institucije su u stalnom sukobu s vladom mađarskog premijera Viktora Orbana, i to oko fundamentalnih stvari, onih koje se tiču vrijednosti EU kao što su vladavina prava i demokratija.

U pismu o "opisu posla" budućeg komesara za proširenje i susjedstvo, Fon der Lajen je insistirala na važnosti njegovog zalaganja za "ubrzanje reformi", kao i na "fokusu na vladavinu prava i borbu protiv korupcije i kriminala" u zemljama koje su na putu ka EU.

Orbanov blizak saradnik

Za prvog i zbog sukoba interesa odbačenog mađarskog kandidata za komesara Lasla Tročanjija, inače nekadašnjeg ministra pravde Mađarske, ali i za njegovu zamjenu, dosadašnjeg mađarskog ambasadora u EU Olivera Varheljija, važi da su bliski saradnici i vjerni zagovornici politike premijera Orbana.

I dok u Evropskoj komisiji naglašavaju da stupanje na mjesto komesara podrazumijeva "odbacivanje nacionalne i zalaganje za politiku i vrijednosti EU", poslanici Evropskog parlamenta u više navrata su izrazili zabrinutost oko nezavisnosti rada budućeg komesara za proširenje. Oni su upozoravali na mogućnost da će se Varhelji više rukovoditi politikom Mađarske nego EU.

- Kao komesar, radit ću nezavisno. Neću biti dio nijedne vlade, već Evropske komisije i pratit ću samo EU politiku i nijednu drugu - ponavljao je Oliver Varhelji tokom trosatne debate s poslanicima u Evropskom parlamentu.

Erozija nezavisnih institucija u Mađarskoj, ignorantski odnos Budimpešte prema migracionoj politici EU, bliske veze Orbana i predsjednika Rusije Putina, insistiranje na pravima mađarske manjine u Ukrajini i pružanje azila nekadašnjem predsjedniku Makedonije Nikoli Gruevskom, koji je osuđen na zatvor, sve su to primjeri koje su tokom debate navodili evropski poslanici, a koji govore o direktnom sukobu Mađarske i politike EU.

Varhelji je na to odgovarao da on "nije kandidiran da ocjenjuje politiku Budimpešte", a i da će u okviru svog resora "braniti politiku EU protiv svakog utjecaja izvana, svake institucije, svake vlade, pa i mađarske".

S druge strane, ima i onih koji smatraju da je mađarski komesar dobar izbor upravo za politiku proširenja i susjedstva zbog "blizine i poznavanja" regiona, kao i zbog glasnog zagovaranja Budimpešte da se proces pristupanja EU ubrza.

- Blizu smo regiona. Angažirani smo blisko s regionom i imamo dobre odnose sa svim zemljama u regionu. Na tim osnovama može da se pravi kredibilitet - izjavio je Varhelji.

Balkanski san

Na jučerašnjem saslušanju mađarski komesar govorio je o tome kako vidi narednih pet godina svog mandata, i kako vidi posao kojim bi se u tom periodu bavio.

Kao ključne stvari naveo je razvijeniji zapadni Balkan, mir između Beograda i Prištine, pristupne pregovore Tirane i Skoplja koji su pri kraju, a Srbija spremna za ulazak u EU.

- Moja vizija je da za pet godina zapadni Balkan bude više razvijen, da imamo mir između Kosova i Srbije, da Kosovo ima punu viznu liberalizaciju, da pregovori Sjeverne Makedonije i Albanije budu pri kraju, a da se Srbija sprema za pristupanje. To je moj san - rekao je Varhelji.

Sasvim je jasno da se zalaže za proširenje EU, pa je između ostalog rekao da je zapadni Balkan "integralni dio Evrope", a da je njegovo pristupanje u "geopolitičkom interesu EU".

Okončanje dijaloga Beograda i Prištine

Mađarski kandidat za evropskog komesara isticao je i da bez vladavine prava neće biti napretka ka članstvu EU, zatim funkcioniranje demokratskih institucija u regiona, ali i smanjenje ekonomskog jaza između zemlja članica i onih koje to pretenduju da budu, navodi DW.

Jedna od stvari na koju se osvrnuo je i dijalog Beograda i Prištine, odnosno njegovo okončanje.

- Radit ću zajedno sa šefom diplomatije EU Žozepom Borelom na tome da se dijalog Beograda i Prištine završi uspješno u 2020. godini - poručio je Varhelji.

Međutim, predvidio je i izvjesna "crvena svjetla".

- U slučaju neispunjavanja kriterija u pristupnom procesu, EU na raspolaganju ima instrumente kojima može da zaustavi pregovore, onemogući zatvaranje poglavlja i suspenduje finansiranje. Neću oklijevati da iskoristim bilo koji instrument ukoliko se postavljeni uslovi ne ispunjavaju - naveo je on na saslušanju, prenosi DW.

Trenutak u kome bi Oliver Varhelji mogao da preuzme dužnost novog komesara za proširenje, obilježava burna rasprava unutar EU o efikasnosti i mogućoj reformi dosadašnje politike proširenja. Mađarska se u toj "unutrašnjoj debati EU" nalazi u grupi onih zemlja, zajedno sa drugim članicama Višegradske grupe, ali i sa Italijom i Austrijom, koje se protive trenutnoj blokadi u proširenju, a zalažu za što brži i efikasniji put zemlja regiona u evropsku porodicu.