Dvije i po godine otkako je zbog optužnice za ratne zločine podnio ostavku na mjesto kosovskog predsjednika, bivšem lideru Oslobodilačke vojske Kosova (OVK) Hašimu Tačiju treba da počne suđenje pred specijalnim međunarodnim sudom u Hagu.

Sa Tačijem su na optuženičkoj klupi još tri visokorangirana pripadnika OVK koji su, također, u mirnodopskim uslovima obavljali važne političke funkcije na Kosovu - Kadri Veselji, Jakup Krasnići i Redžep Saljimi.

Različite ocjene

Svi oni su se prethodno izjasnili da nisu krivi po optužnici za ratne zločine i zločine protiv čovječnosti počinjene tokom sukoba na Kosovu 1998. i 1999. godine.

Specijalizovano vijeće Kosova u Hagu je krivični sud sa konkretnim mandatom da sudi za ratne zločine i zločine protiv čovječnosti započetih ili počinjenih na Kosovu od početka 1998. do kraja 2000.

Sudski postupci pred ovim sudom se različito ocjenjuju u Srbiji i na Kosovu.

- Ipak, Albanci su uznemireni zbog ovih suđenja jer se osjećaju kao žrtve srpske agresije i misle da je pravo na njihovoj strani - kaže profesorica Rejčel Ker sa Kraljevskog koledža u Londonu za BBC.

Skup podrške

Dan uoči početka suđenja, u Prištini je u nedjelju održan veliki skup podrške Tačiju i ostalim optuženim.

U „Maršu pravde", kako je nazvan skup, okupljeni su nosili transparente: „Sloboda ima ime" i „Historija se ne može mijenjati".

Skup su podržale sve političke stranke na Kosovu, kao i poznate ličnosti i pojedine nevladine organizacije.

Uvodne riječi će Specijalno tužilaštvo, predstavnici žrtava - kojih je u ovom slučaju 140, kao i timovi odbrane iznositi tokom tri dana od 3. do 5. aprila, a izvođenje dokaza počinje 11. aprila, najavili su iz suda.

Oslobodilačka vojska Kosova je bila gerilska separatistička oružana formacija Albanaca na Kosovu, osnovana ranih 1990-ih, kao odgovor na odluku režima Slobodana Miloševića da tada južnoj srpskoj pokrajini ukine status autonomije.

Kako je među većinskim albanskim stanovništvom na Kosovu jačao pokret koji je želio nezavisnost, sve su češći bili i sukobi sa srpskim snagama sigurnosti.

Od 1996. godine pripadnici OVK su počeli da napadaju stanice srpske policije i druge ciljeve.

Protjerivanje ljudi

Srpske snage su odgovorile sukobima sa albanskim stanovništvom, racijama u selima i protjerivanjem ljudi iz njihovih domova.

Sukobi su eskalirali 1998. i 1999, godine, i neposredno poslije okončanja vazdušnih napada NATO snaga i povlačenja srpskih snaga bezbjednosti sa Kosova.

Prema optužnicama specijalnog suda, zločini, otmice, mučenja i napadi na kosovske Srbe su izvršeni na više od 100 lokacija na Kosovu i u sjevernoj Albaniji, gdje su, kako se navodi, bili zatočeni i maltretirani ili ubijani srpski civili.

U redigovanoj optužnici se navodi da Tači, Veselji, Seljimi i Krasnići snose individualnu odgovornost za krivična djela izvršena u kontekstu oružanog sukoba na Kosovu, koja su bila dio raširenog i sistematskog napada protiv ljudi za koje se sumnjalo da su bili protiv OVK.

Na teret im se stavlja da su od marta 1998. do septembra 1999. bili članovi „udruženog zločinačkog poduhvata sa ciljem sticanja i vršenja kontrole nad cijelim Kosovom koristeći razna sredstva, kao što su zastrašivanje, zlostavljanje, nasilje i eliminaciju onih koji su ih smatrali protivnicima".

Tačke optužnice

Šest tačaka optužnice se odnosi na zločine protiv čovječnosti - progon, zatvaranje, mučenje, ubistva i prisilni nestanak, a još četiri tačke su ratni zločini - protivpravno hapšenje, surovo postupanje, mučenje i ubistva.

Krivična djela za koja su optuženi izvršena su na više mjesta na Kosovu, kao i u Kukešu i Cahanu, u sjevernoj Albaniji, navodi se u optužnici.

Prema navodima tužilaštva, ta djela su izvršili pripadnici OVK protiv stotina civila i lica koja nisu bili aktivni učesnici u neprijateljstvima.

Teško je reći da li su neke od zločina običnih i srednje rangiranih pripadnika OVK naredili njihovi pretpostavljeni, ocjenjuje Tim Džuda, dopisnik magazina Ekonomist sa Balkana.

- OVK se brzo širila i nisu imali jasno centralizovanu komandu, teško je definisati kako je išao lanac komandovanja - kaže Džuda za BBC.

Tokom perioda koji obuhvata optužnica, Hašim Tači bio je jedan od lidera Oslobodilačke vojske Kosova (OVK) zadužen za politička pitanja i informacije.

U julu 1997. sud u Prištini, kojim su rukovodile srpske vlasti, osudio ga je u odsustvu na 10 godina zatvora za „krivično djelo terorizma".

Postao predsjednik

Krajem marta 1999. Tači je postao predsjednik paralelne vlade Kosova, takozvane Privremene vlade i vrhovni komandant OVK.

Deceniju kasnije, 9. januara 2008. godine, Tači je izabran za premijera Kosova i mjesec dana kasnije jednostrano je proglašena nezavisnost.

Na predsjedničku funkciju došao je 2016.

Kada je optužen za ratne zločine pred specijalnim sudom u Holandiji novembra 2020., dao je ostavku na mjesto predsjednika i od tada je u pritvoru u Hagu.

Ipak, kako kaže Džuda, „Hašim Tači nije bio vojni komandant, on je davao OVK politički pravac".

Kadri Veselji, u vrijeme koja obuhvata optužnica, bio je također član direkcije OVK za politička pitanja, ali i načelnik obavještajne službe ove grupe.

Već krajem marta 1999, po formiranju Privremene vlade, našao se na čelu Obaveštajne službe Kosova i postao ministar za obavještajnu djelatnost u Privremenoj vladi.

Bio je nasljednik Hašima Tačija na mjestu predsjednika Demokratske partije Kosova između 2016. i novembra 2020. godine, kada je uhapšen.

Nekadašnji je predsjednik Skupštine Kosova i do odlaska u Hag smatran je jednim od najuticajnijih kosovskih političara.

Glavni inspektor

Redžep Seljimi je u vrijeme za koje je optužen bio na dužnosti načelnika direkcije OVK za operacije.

U avgustu 1998. postao je glavni inspektor OVK, a krajem marta 1999., kada je formirana Privremena vlada, imenovan je za ministra za javni red, odnosno ministra unutrašnjih poslova, u toj vladi.

Poslije proglašenja nezavisnosti, Krasnići je 2008. godine postao prvi predsjednik Skupštine Kosova.

Jakup Krasnići bio je član direkcije OVK za politička pitanja i zvanični portparol OVK.

Kasnije tokom 1998., zvanično je postavljen na dužnost zamjenika komandanta OVK-a.

Po osnivanju Privremene vlade, Krasnići je imenovan za portparola.

On je kasnije bio poslanik pokreta Samoopredjeljenje aktuelnog kosovskog premijera Albina Kurtija.