NA DANAŠNJI DAN

Tvrtko I Kotromanić: 647. godišnjica krunisanja prvog bosanskog kralja

Danas je subota, 26. oktobar/listopad 2024. godine, do kraja godine preostalo je još 66 dana

Tvrtko I Kotromanić. Wikipedia.org

I. P.

26.10.2024

Na današnji dan 1377. godine, krunisan je Tvrtko I Kotromanić i uspostavljena Kraljevina Bosna. Tvrtko je krunisan kraljem Bosne u mjestu Mile kod Visokog (današnji Arnautovići), što je krunidbeno mjesto i svih kasnijih bosanskih kraljeva.

Nakon smrti ugarskog kralja 1382. godine izbili su nemiri na područjima dalmatinske obale, te je kralj Tvrtko iskoristio tu priliku da pošalje bosansku vojsku u taj dio Dalmacije i preuzme potpunu kontrolu nad cijelom Dalmacijom, zajedno sa ostrvima. Na taj način je pripojio Bosni Split, Trogir, Šibenik, te ostrva Brač, Korčulu i Hvar.

U posljednjem desetljeću svoje vladavine, kralj Tvrtko je suočen s upadima Osmanlija u Bosnu, prvo u jesen 1386. godine, te u ljeto 1388. godine kod Bileće, kada Bošnjani na čelu s knezom Vlatkom Vukovićem pobjeđuju Osmanlije. Iz bitke na Kosovu Bošnjani se vraćaju bez dramatičnih gubitaka.

Poslije Tvrtkove smrti 1391. godine nastupila je nestabilna politička klima u Bosni, uzrokovana ugarsko-bizantskim rivalstvom koje je po ko zna koji put zavađalo bosansko plemstvo, što je rezultiralo čestom promjenom bosanskih kraljeva.

Đuzepe Domeniko Skarlati. Wikipedia.org

Rođen italijanski kompozitor Skarlati

1685. - Rođen italijanski kompozitor Đuzepe Domeniko Skarlati (Giuseppe Domenico Scarlatti), virtuoz na čembalu. Komponovao je više od 550 kompozicija za čembalo, čuvene sonate u jednom stavu, tzv. Skarlatijevog sonatnog oblika, upotrebljavajući novu tehniku s briljantnim rezultatima. Razvio je bogatu čembalističku tehniku i utjecao na klavirske kompozitore, posebno u Španiji i Engleskoj.

1854. - Ksaver Šandor Gjalski, pravnik, političar i hrvatski književnik, koji je ostao zabilježen kao prvi kritičar i uopće prvi hrvatski pisac koji je pokušao dati sveobuhvatnu literarnu sintezu hrvatskoga društva u kojemu je živio, rođen je na današnji dan. Vrhuncem njegovog stvaralaštva smatra se djelo „Pod starimi krovovi“ (1886.)

1863. - U Ženevi počela četverodnevna međunarodna konferencija 14 zemalja, na kojoj je osnovan Crveni krst te objavljeni principi koji su 1864. poslužili kao osnova za usvajanje Ženevske konvencije o zaštiti žrtava rata.

1881. – Desio se najčuveniji revolveraški sukob Divljeg zapada: Obračun kod O.K. Corrala, između braće Erp i Doka Holideja (Doc Holliday), s jedne, te tzv. "Kauboja" predvođenih Ajkom Klantonom (Ike Clanton), s druge strane.

1890. - Preminuo italijanski književnik Karlo Kolodi (Carlo Collodi), autor jednog od najslavnijih likova dječije književnosti – lutka Pinokija. Svoje najčuvenije djelo „Priča o lutku“, poznatije kao „Pinokijeve avanture“, počeo je pisati 1880. godine, a 1881. ga je objavljivao u nastavcima u prvom italijanskom časopisu za djecu „Il Giornale dei Bambini“. Priča o drvenom lutku Pinokiju koji oživi, a pri svakoj laži koju izgovori nos mu se poveća, već je u samim počecima zabilježila uspjeh kod publike. Međutim, ogroman uspjeh postiže tek nakon piščeve smrti, a i današnja djeca uživaju u avanturama simpatičkog lutka. Kolodijevo djelo je inspiriralo mnoge filmske reditelje, između ostalih i Volta Diznija (Walt Disney), za stvaranje brojnih filmskih priča.

Miloš Crnjanski. Glassrpske.com

Rođen Miloš Crnjanski, jedan od najvećih ekspresionističkih pjesnika 20. vijeka

1893. - Rođen Miloš Crnjanski, srbijanski književnik i jedan od najvećih književnika i ekspresionističkih pjesnika 20. vijeka. Najpoznatija djela: poezija – “Lirika Itake”, “Sumatra”, Lament nad Beogradom”; pripovijetka “Priče o muškom”; romani – “Kap španske krvi”, “Dnevnik o Čarnojeviću” i “Seobe”.

1905. - Karlštadskim sporazumom Norveška se odvojila od Švedske i postala nezavisna kraljevina, predvođena kraljem Hakonom Sedmim.

1911. - U Kini ukinuta monarhija i proglašena republika, predvođena doktorom Sun Jat Senom, kao privremenim predsjednikom.

1921. - Na smrt vješanjem osuđen član komunističke terorističke organizacije "Crvena pravda" Alija Alijagić, koji je 21. jula 1921. ubio ministra unutrašnjih poslova Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca Milorada Draškovića. Povod za atentat bio je Zakon o zaštiti države usmjeren protiv komunista, poznat kao "Obznana", donesen krajem 1920. godine.

1942. - Rođen Zdenko Runjić, jedan od najznačajnijih hrvatskih kompozitora zabavne muzike 20. vijeka. Najveću saradnju ostvario je s Oliverom Dragojevićem za kojeg je napisao gotovo 200 pjesama, dok ih je ukupno napisao više od 700. Runjićeva pjesma "Galeb i ja" smatra se jednom od najljepših pjesama uopće na prostoru cijele naše regije, a njegova "Skalinada" postala je neslužbena himna grada Splita i cijele Dalmacije.

1949. - Zoran Slavnić Moka, bivši jugoslavenski košarkaš i košarkaški trener, rođen je na današnji dan. Igrao je na poziciji plejmejkera. Jedan je od prvih evropskih plejmejkera koji su unijeli dodatne driblinge pri vođenju lopte. Spada među najbolje igrače u historiji KK „Crvena zvezda“. Prvi je selektor košarkaške reprezentacije Srbije.

1952. - Rođen Lazar Ristovski, srbijanski glumac, reditelj i scenarist. Odigrao više od 4000 pozorišnih predstava. Igrao je u više od 80 filmova, TV serija, TV drama, većinom u glavnim ulogama. Okušao se i kao reditelj i producent filma „Bijelo odijelo“. Poslije toga je kao producent napravio 10 filmova. Kao reditelj i producent, snimao je i svoj drugi film „Bijeli lavovi“, 2011. godine. Napisao je i dva romana: „Bijelo odijelo“ i „Kako sam dobio Oskara“, a vlasnik je producentske kuće “Zilion Film”.

1972. - Umro ruski konstruktor aviona i helikoptera Igor Ivanovič Sikorski, jedan od najznačajnijih pionira avijacije, koji je helikopter konstruisao još 1908., a 1913. prvi izgradio avion s više motora. Njegove velike letjelice proslavile su ga u Prvom svjetskom ratu. Poslije emigriranja u SAD nastavio je da konstruiše višemotorne avione za interkontinentalne letove, a izradi helikoptera se vratio 1939., usavršavajući ih tokom Drugog svjetskog rata i poslije rata.

1984. - Rođena Aleksandra Polina Saša Koen (Alexandra Pauline Sasha Cohen), američka klizačica. Najviše uspjeha imala je u sezoni 2003/04., osvojivši medalje na tri velika takmičenja: zlatnu medalju na "Gran priju" i srebrene medalje na Prvenstvu SAD i na Svetskom prvenstvu u klizanju.

2007. - Umro Artur Kornberg (Arthur), američki biohemičar, nobelovac, zaslužan za sintezu DNK.

2015. - Preminuo doktor Vladan Radoman, anesteziolog, jedan od osnivača organizacije "Ljekari bez granica", suosnivač organizacije "Ljekari svijeta", oficir Legije časti i književnik. 

Vlasnik autorskih prava © avaz-roto press d.o.o.
ISSN 1840-3522.
Zabranjeno preuzimanje sadržaja bez dozvole izdavača.